خطای سیستم پیگیری اطرافیان بیماران سلی، در کشف موارد جدید سل

در سیستم های بهداشتی، به اقدامات مهمی که پس از کشف یک بیمار سل خلط مثبت صورت می گیرد، بیمار یابی گویند‏‏‏، که عبارت از کشف مواردآلوده به بیماری سل و پیشگیری از سل در اطرافیان است. هدف اصلی این مقاله، پاسخ به این سؤال است که این سیستم بیماریابی در کشف زودرس بیماری در اطرافیان تا چه اندازه مؤثربوده است؟ از میان پرونده های موجود در مراکز بهداشت شهرکرد و بروجن، در طی 5 سال، تعداد 56 پرونده بیمار خلط مثبت (16 نفر در بروجن و 40 نفر در شهرکرد) انتخاب شد و طی 5 سال پس از آن بروز بیماری در اطرافیان آنها تحت بررسی قرار گرفت. اقدامات پیگیری در اطرافیان شامل ثبت سن، جنس، واکسیناسیون، وجود اسکار، اسمیر خلط، کشت، تست توبرکولین وگرافی قفسه صدری بود. در بروجن، 16 نفر بیمار سل خلط مثبت، دارای 122 نفربه عنوان اطرافیان بودند، که اکثرا اقدامات پیگیری مذکور انجام و ثبت شده بود. 74 نفر آنها را اطرافیان نزدیک تشکیل می دادند و از این افراد 23 نفر زیر 6 سال و در معرض خطر محسوب شده و پیگیری جدی نیاز داشتند. یک مورد (9%) از 11 مورد بیمار خلط مثبت در دوره دوم مطالعه کشف از میان اطرافیان مذکور بود. در شهرکرد، 40 نفر بیمار سلی دارای 212 نفر به عنوان اطرافیان بودند. اقدامات پیگیری، اکثراً زیر ده درصد ثبت (و احتمالا اقدام) شده بود. گروه اطرافیان، شامل 165 نفر است، که به دلیل عدم ثبت سن، گروه در معرض خطر را نمی توان مشخص کرد. در اطرافیان سه مورد طی 10 روز تا 30 روز و 5 مورد دیگر طی 5 ماه تا 3 سال پس از بیماری اولیه با علامت بالینی مراجعه کردند. در این 8 مورد اقدامات پیگیری مناسب صورت نگرفته بود. در این شهر8 مورد (21%) از افراد مسلول دوره بعد از اطرافیان دوره قبل بوده اند. در بروجن پیگیری بیماران واطرافیان بسیار منظم تر از شهرکرد بوده است و گرچه اذعان باید کرد که در بروجن همین نظم بوده است که سبب کاهش بروز سل گردیده، ولی متاسفانه این اقدامات موفق به کشف بیماران خلط مثبت به ویژه در شهرکرد نشده است. احتمالاً اگر اقدامات اجرائی و ثبت شده منظم تر صورت می گرفت، می توانست از بروز حداقل 21%-9% مورد جدید سل جلو گیری کند. پیشنهاد می گردد که ضمن بررسی های مشابه در دیگر شبکه های کشور این مسئله که با صرف هزینه های بسیار و وقت فراوان با تشکیلات عریض اداری، صورت می گیرد مورد سنجش قرار گیرد تا اگر نقصی در آن است اصلاح گردد.